ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ (μάθημα επιλογής)
Α΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Α΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2014-2015
Ως διδακτικό εγχειρίδιο ορίζεται το βιβλίο με τίτλο: «Γεωλογία & Διαχείριση Φυσικών Πόρων» των: Βούτσινου Γ.Α., Κοσμά Κ., Καλκάνη Γ., Σούτσα Κ.
Διδακτέα- εξεταστέα ύλη:
Κεφάλαιο 1: Διαχείριση Φυσικών πόρων. Παράγραφοι: 1.1, 1.2.
Κεφάλαιο 2: Η Σχέση μας με τη Γη. Παράγραφοι: 2.2, 2.3, 2.4, 2.5, 2.6 (μόνον τα γενικά και από την υποπαράγραφο 2.6.1. τα αναφερόμενα στην «Όξινη Βροχή») και 2.7 (μόνον «Το φαινόμενο του θερμοκηπίου» και «Η ελάττωση του στρατοσφαιρικού όζοντος»).
Κεφάλαιο 3: Χλωρίδα και Πανίδα. Παράγραφοι: 3.1, 3.2 (εξαιρείται η υποπαράγραφος 3.2.1 «Διάκριση Πανίδας»).
Κεφάλαιο 4: Εδαφικοί Πόροι. Παράγραφοι: 4.1 Ορισμός του εδάφους, 4.2 Ιδιότητες του εδάφους, 4.2.1 Φυσικές εδαφικές ιδιότητες (εξαιρείται από το σημείο «Δομή» μέχρι το τέλος της υποπαραγράφου 4.2.1), 4.2.2 Χημικές ιδιότητες (μόνον τα γενικά και επίσης τα αναφερόμενα στο σημείο «Αντίδραση του εδάφους»), 4.3 (εξαιρούνται οι τέσσερις ομάδες των θρεπτικών στοιχείων), 4.4, 4.5 (εξαιρούνται τα σχετικά με τον Τύπο χρησιμοποίησης γης-LUT), 4.7 (εξαιρούνται τα σημεία: «Τύποι επιφανειακής διάβρωσης», «Υποεπιφανειακή διάβρωση», «Τύποι υποεπιφανειακής διάβρωσης»), 4.11 και 4.12.
Κεφάλαιο 5: Υδατικοί Πόροι. Παράγραφοι: 5.1, 5.2, 5.3, 5.4, 5.6 (μόνον τα γενικά και ονομαστικά οι τίτλοι των παραγράφων από 5.6.1 ως 5.6.5, τα περιεχόμενά τους εξαιρούνται), 5.7 (μόνο τα γενικά και ονοματικά οι υπότιτλοι της υποπαραγράφου 5.7.1, τα περιεχόμενά τους εξαιρούνται) και 5.8.
Κεφάλαιο 6: Δασικοί Πόροι. Παράγραφοι: 6.1, 6.3, 6.4, 6.7, 6.10 και 6.11.
Κεφάλαιο 7: Φυσικές προστατευόμενες περιοχές ? Χώροι αναψυχής. Παράγραφοι: 7.1, 7.2 και 7.3.
Κεφάλαιο 9: Μορφές Ενέργειας. Παράγραφοι: 9.1, 9.2 , 9.2.1, 9.2.2 (εξαιρείται το σημείο «Μηχανισμός καύσης ανθράκων»), 9.2.3, 9.2.4 (μόνον τα γενικά, οι περιγραφές των αερίων εξαιρούνται), 9.6 και 9.8. Για τις παραγράφους 9.3, 9.4, 9.5, 9.7, 9.9, 9.10 και 9.11 ονομαστικά μόνον τους τίτλους.
Κεφάλαιο 10: Διαχείριση αποβλήτων. Παράγραφοι: 10.1, 10.1.1 (μόνον τα γενικά και τα «Βιολογικά χαρακτηριστικά») και 10.2.
Οι στόχοι του μαθήματος ανά κεφάλαιο είναι, οι μαθητές/τριες:
Κεφάλαιο 1: Διαχείριση Φυσικών πόρων (Ώρες: 2)
Να αναγνωρίζουν τους φυσικούς πόρους, τα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητές τους.
Να αναλύουν τον όρο «Διαχείριση φυσικών πόρων».
Κεφάλαιο 2: Η Σχέση μας με τη Γη (Ώρες: 8)
Να αναλύουν τον όρο «Αειφόρος ανάπτυξη».
Να αναφέρουν τις κατηγορίες των φυσικών πόρων και να διαχωρίζουν τους μη ανανεώσιμους από τους ανανεώσιμους φυσικούς πόρους.
Να παρουσιάζουν τι είναι ανακύκλωση και τι επαναχρησιμοποίηση με σχετικά παραδείγματα.
Να αναφέρουν τι είναι η βιοποικιλότητα και πώς διακρίνεται ανάλογα με το επίπεδο ζωής.
Να αναφέρουν πώς η ανθρώπινη δραστηριότητα επιδρά στη μείωση της βιοποικιλότητας, ποιοι λόγοι επιβάλλουν τη διατήρηση και προστασία της και ποιες οι αιτίες μείωσής της.
Να διαπιστώσουν την επίδραση της αύξησης του πληθυσμού στους φυσικούς πόρους και στα οικοσυστήματα.
Να αναφέρουν τι είναι ατμοσφαιρική ρύπανση και να αναφέρουν ονομαστικά τους κυριότερους ρυπαντές.
Να αναφέρουν τι είναι και να περιγράφουν πώς δημιουργείται η όξινη βροχή.
Να αναφέρουν ονομαστικά τα σημαντικότερα φαινόμενα που επηρεάζουν την αλλαγή του κλίματος της Γης και να περιγράφουν τα φαινόμενα του θερμοκηπίου και της «τρύπας» του όζοντος.
Κεφάλαιο 3: Χλωρίδα και Πανίδα (Ώρες: 5)
Να διαχωρίζουν τις έννοιες «χλωρίδα» και «βλάστηση».
Να επισημαίνουν τα χαρακτηριστικά της ελληνικής χλωρίδας.
Να διακρίνουν διάφορα είδη χλωρίδας και να τα περιγράφουν.
Να επισημάνουν τους κινδύνους που απειλούν την ελληνική χλωρίδα.
Να αναφέρουν συνοπτικά τις ομάδες ζώων της ελληνικής πανίδας και την κατάστασή τους.
Να επισημάνουν τους κινδύνους που απειλούν την ελληνική πανίδα.
Κεφάλαιο 4: Εδαφικοί Πόροι (Ώρες: 17)
Να επισημάνουν το έδαφος ως φυσικό πόρο, να αναφέρουν τον ορισμό του εδάφους και να αναλύουν τους παράγοντες της εδαφογένεσης.
Να αναφέρουν επιγραμματικά τις διάφορες φυσικές και χημικές ιδιότητες του εδάφους.
Να περιγράφουν τα συστατικά της κοκκομετρικής σύστασης, τη σημασία τους και να δίνουν τον ορισμό της.
Να αναφέρουν τον ορισμό και τη σημασία της αντίδρασης του εδάφους (pH).
Να αναφέρουν ποια είναι τα μακροστοιχεία και ποια τα ιχνοστοιχεία του εδάφους και να διαχωρίζουν τη γονιμότητα του εδάφους από την τροφοπενία και την τοξικότητα.
Να επεξηγούν την έννοια της γεωργικής γης και να αναφέρουν παραδείγματα κυρίων ειδών χρήσης γης.
Να καθορίζουν τις έννοιες εδαφική υποβάθμιση και εδαφική διάβρωση.
Να αναφέρουν τις κατηγορίες της υδατικής διάβρωσης και το μηχανισμό γένεσης της επιφανειακής διάβρωσης.
Να παρουσιάζουν τους παράγοντες γένεσης και εξέλιξης της επιφανειακής υδατικής διάβρωσης.
Να περιγράφουν τη μηχανική διάβρωση.
Να αναφέρουν και συνοψίζουν τις ανθρώπινες δραστηριότητες που επιταχύνουν τη διάβρωση και τα μέτρα προστασίας που συντηρούν και προστατεύουν τους εδαφικούς πόρους.
Να διαχωρίζουν τις έννοιες «ορυκτό», «πέτρωμα» και «μετάλλευμα».
Να αναφέρουν φυσικές ιδιότητες των ορυκτών.
Να περιγράφουν και συνοψίζουν τις διάφορες κατηγορίες των πετρωμάτων του στερεού φλοιού της Γης.
Να περιγράφουν δραστηριότητες εκμετάλλευσης και προστασίας του υπεδάφιου πλούτου.
Κεφάλαιο 5: Υδατικοί Πόροι (Ώρες: 7)
Να προσδιορίζουν τα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητες του νερού.
Να περιγράφουν τον υδρολογικό κύκλο του νερού.
Να περιγράφουν τις κύριες μορφές των επιφανειακών νερών.
Να επεξηγούν τους όρους ελεύθερο νερό, τριχοειδές νερό, υγροσκοπικό νερό και εδαφική υγρασία.
Να απαριθμούν τις χρήσεις του νερού ονομαστικά.
Να διαχωρίζουν τις έννοιες «ρύπανση» και «μόλυνση» των υδάτων.
Να συνοψίζουν τους στόχους και τις αρχές διαχείρισης των υδατικών πόρων.
Να παρουσιάζουν τις δυσκολίες διαχείρισης των υδατικών πόρων στην Ελλάδα.
Να συνοψίζουν τις τεχνικές και τους τρόπους διαχείρισης των υδατικών πόρων.
Κεφάλαιο 6: Δασικοί Πόροι (Ώρες: 5)
Να παρουσιάζουν τις κατηγορίες προϊόντων και υπηρεσιών που παρέχονται από τα δάση στο κοινωνικό σύνολο.
Να αναλύουν και επεξηγούν την έννοια «δασικό οικοσύστημα».
Να διερευνήσουν τη σημασία του δάσους για τον άνθρωπο.
Να διαχωρίζουν τις έννοιες παρθένο δάσος, φυσικό δάσος και τεχνητό δάσος.
Να περιγράφουν τη λειτουργία του δάσους μέσα στο ευρύτερο περιβάλλον.
Να καταγράψουν τους δασικούς εχθρούς και κινδύνους και να αναζητήσουν τα μέτρα για την προστασία των δασών.
Κεφάλαιο 7: Φυσικές προστατευόμενες περιοχές (Ώρες: 2)
Να περιγράφουν τα κριτήρια για το χαρακτηρισμό μιας περιοχής ως φυσικά προστατευόμενης.
Να διακρίνουν τις κατηγορίες των προστατευόμενων περιοχών.
Να αναφέρουν τους σκοπούς και τις λειτουργίες μιας προστατευόμενης περιοχής.
Κεφάλαιο 9: Μορφές Ενέργειας (Ώρες: 6)
Να αναφέρουν τι είναι τα καύσιμα και να περιγράφουν τη βιομάζα και την προέλευση των ορυκτών ανθράκων.
Να διαχωρίζουν τους τύπους των ορυκτών ανθράκων.
Να απαριθμούν τις περιοχές του πλανήτη όπου υπάρχει πετρέλαιο.
Να παρουσιάζουν συνοπτικά τα προϊόντα διύλισης του πετρελαίου και τις χρήσεις τους.
Να παρουσιάζουν ονομαστικά τις κατηγορίες των καυσίμων αερίων.
Να αναφέρουν ονομαστικά εναλλακτικές πηγές ενέργειας (ποταμών, κυμάτων, παλιρροιών, ηλιακή, αιολική, γεωθερμική, θερμική ενέργεια ωκεανών, όσμωση, πυρηνική).
Να παρουσιάζουν και αναφέρουν στοιχεία σχετικά με τη γεωθερμική και ηλιακή ενέργεια και να επεξηγούν την παραγωγή ενέργειας από φωτοβολταϊκά στοιχεία.
Κεφάλαιο 10: Διαχείριση αποβλήτων (Ώρες: 2)
Να αναφέρουν την προέλευση των αποβλήτων.
Να διερευνήσουν τις επιπτώσεις της κακής διαχείρισης των αποβλήτων.
Να περιγράφουν τα χαρακτηριστικά και τις διάφορες επεξεργασίες των υγρών αποβλήτων.
Να αναζητούν τρόπους επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης των υλικών.
Να περιγράφουν τον τρόπο διαχείρισης των στερεών αποβλήτων.
Αξιολόγηση
Η αξιολόγηση των μαθητών οφείλει να συνδυάζει ποικίλες μορφές και τεχνικές για να επιτύχει αφενός έγκυρη, αξιόπιστη, αντικειμενική και αδιάβλητη αποτίμηση των γνώσεων, της κριτικής ικανότητας και των πρακτικών δεξιοτήτων και αφετέρου να συμβάλλει στην αυτογνωσία και την αντικειμενική πληροφόρησή τους για το επίπεδο μάθησης και τις δεξιότητές τους.
Αναλυτικότερα, στις γραπτές δοκιμασίες η αξιολόγηση θα πρέπει να είναι συνθετική με ερωτήσεις (αντιστοίχισης, συμπλήρωσης κενών, πολλαπλής επιλογής με σύντομη αιτιολόγηση της απάντησης, κ.ά.), κλιμακούμενης δυσκολίας και να αφορούν γνώσεις, ικανότητες, δεξιότητες, στάσεις και συμπεριφορές.
Επίσης, επειδή το μάθημα είναι από τη φύση του διεπιστημονικής /διαθεματικής προσέγγισης προτείνεται, όπου είναι δυνατόν, να διδάσκεται με τη μέθοδο σχεδίων εργασίας (project). Γι? αυτό, εκτός από την προφορική και γραπτή εξέταση για την αξιολόγηση των μαθητών κατά τη διάρκεια των τετραμήνων, προτείνεται και η κατάθεση ατομικής ή ομαδικής εργασίας.
Η βαθμολόγηση των εργασιών μπορεί να γίνεται με τα παρακάτω κριτήρια αξιολόγησης, αλλά και άλλα που ενδεχομένως κρίνει ο/η εκπαιδευτικός απαραίτητα:
1. Η συνάφεια της εργασίας με το Αναλυτικό Πρόγραμμα / Το θέμα της εργασίας και η συνάφεια με την τοπική ατζέντα
2. Η επίτευξη των στόχων που αρχικά τέθηκαν (οικοδόμηση γνώσεων, ανάπτυξη δεξιοτήτων, καλλιέργεια αξιών, στάσεων και συμπεριφορών)
3. Η πρωτοτυπία αντιμετώπισης του θέματος
4. Η διεπιστημονική/διαθε?ατική προσέγγιση του θέματος
5. Το πλήθος και η ετερογένεια των πηγών που επιλέχθηκαν
6. Η οργάνωση και η πραγματοποίηση δραστηριοτήτων
7. Η διεξαγωγή και η τεκμηρίωση των συμπερασμάτων
8. Οι λύσεις που προτείνονται
9. Η προβολή της αειφόρου ανάπτυξης
10. Η ανάληψη δράσης και η ολοκλήρωση του προγράμματος
11. Ο βαθμός αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών
12. Η σύνθεση και η παρουσίαση της εργασίας
Τέλος, είναι πολύ σημαντικό, οι εργασίες των μαθητών/τριών να παρουσιάζονται στο σχολείο αλλά και σε κοινωνικές εκδηλώσεις των τοπικών φορέων, ώστε να μπορεί το σχολείο να λειτουργεί ως αναπόσπαστο τμήμα της κοινωνίας και ως ένας από τους βασικούς φορείς ευαισθητοποίησης της τοπικής κοινωνίας για τα περιβαλλοντικά ζητήματα και προβλήματα.